Մարմին տէրունական և արյուն փրկչական կայ առաջի,
երկնային զօրությունքն հաներևույս
երգեն և ասեն անհանգիստ բարբառով.
Սու՜րբ, սու՜րբ, սու՜րբ, Տէր զօրությանց:

Մանի ասեմ ու շարեմ,
Ջան ծաղիկ, ջան, ջան,
Լցնեմ տոպրակն ու կարեմ,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Առնեմ գյուղեգյուղ ընկնեմ,
Ջան, ծաղիկ ջան, ջան,
Սրտիս սիրածին ճարեմ,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Իմ յարն է շատ խորոտիկ,
Ջան, ծաղիկ ջան, ջան,
Մեջքինը՝ ոսկե գոտիկ,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Աստված սիրեք, ախպըրտիք,
Ջան, ծաղիկ ջան, ջան,
Տարեք ինձ յարիս մոտիկ,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Նշի ծառին նուշ կըլնի,
Ջան, ծաղիկ ջան, ջան,
Վարդի հոտն անուշ կըլնի,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Երանի էն աղջըկան,
Ջան, ծաղիկ ջան, ջան,
Սիրած յարին թուշ կըլնի,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Ծաղիկ ասեմ ու շարեմ,
Ջան ծաղիկ ջան, ջան,
Լցնեմ տոպրակն ու կարեմ,
Ջան, վիճակ ջան, ջան:

Ծաղիկ ունեմ նարընջի,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Տըղա, վեր արի փընջի,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Ես աղջիկ եմ, ալ կուզեմ,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Ոսկին ծալեծալ կուզեմ,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Ծաղիկ ունեմ` ալա յա,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Ալա չի, ալվալա յա,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Արևը կամար-կամար,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Կապել ես ոսկե քամար,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Սարեն կըգա ձիավոր,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Մեր տունը չարդախավոր,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Հըրես եկավ իմ աղբեր,
Ջան, ծաղիկ, ջան, ջան,
Երեք օրվա թագավոր,
Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

1. НА КРАЮ ЛЕСА

Вышла на край леса старая лосиха с длинноногим лосенком и задремала на теплом весеннем солнышке. А маленький лосенок учится бегать. Спотыкаются о высокие кочки его длинные ноги. 
Ласково пригревает в редком лесу весеннее солнышко. Уже надулись на деревьях душистые клейкие почки. Из березовой ветки прозрачными каплями сочится сладкий сок.
Весенние лужи отражают высокое небо и кажутся синими. Золотистыми пуховками распустились кустики ивы. Под деревьями зеленеют обросшие брусничником кочки. 
Хорош запах весеннего леса!
Задремала старая лосиха, но чутко слышит она каждый шорох, каждый тревожный звук. Беззаботно резвится маленький лосенок. Знает он, что не даст его в обиду чуткая и сильная мать. 

Выпишите словосочетания с прилагательными, определите род и число этого прилагательного в каждом словосочетании.

2.Вставьте подходящие слова

1. Каков привет, такой ответ. 2. Об этом они говорили вчера. 3. Она такая красавица. 4. Вчера шёл сильный дождь. Из-за ___________ мы не пошли в парк. 5. О ________ деревьях нужно позаботиться. 6. Наша дача стояла по ______ сторону реки, а по _______ простиралось поле да лес заповедный. 7. _______ цветы очень красивые, но _____ мне нравятся больше. 8. С приходом весны расцвели подснежники. Мы рады _____________.

2. Вставьте подходящие слова
Вчера я видел всех, а сегодня я ______________ не видел. 2. Он получает письма от родителей и от друзей, а я __________________ не получаю писем. 3. Том знаком со всеми, а Джон ______ ___________ не знаком. 4. Мой друг был у всех, а моя подруга _______________ не была. 5. С вами мы говорим обо всём, а с ними я ________________ не могу говорить. 6. Я всем занимаюсь: спортом, музыкой, танцами, а он _____________ не занимается. 7. Моя сестра всегда со всеми соглашается, а я _________________ не соглашаюсь. 8. В этом классе много разных стульев, а в том нет ____________ стульев. 9. Я во всём разобрался, а мой друг _____________ не разобрался.

1. Кому и за что царь готов был дать половину царства?
Он был готов дать половина царство того, кто его вылечит.

2. Для чего собрались мудрецы?
Они стали судить, как царя вылечить.

3. Что предложил один мудрец?
Он сказал что если найти счастливого человека, снять с него рубашку и надеть на царя.

4. Почему послы царя ездили по стране?
Царь их послал искать по своему царству счастливого человека

5. Почему они не могли найти счастливого человека?
Потому что не было ни одного такого, чтобы всем был доволен.

6. Какие слова однажды услышал царский сын?
Вот, слава богу, наработался, наелся и спать лягу; чего мне ещё нужно?

7. Что приказал сделать царский сын?
Царский сын велел снять с этого человека рубашку, а ему дать за это денег, сколько он захочет, а рубашку отнести к царю.

8. Почему посланные царским сыном люди не смогли взять у счастливого человека его рубашку?
Счастливый человек был так беден, что на нём не было и рубашки.

2. Закончите фразы из текста.

1. «Половину царства я отдам тому, кто меня вылечит.».

2. «Тогда собрались мудрецы и стали думать, как царя вылечить.».

3. «Надо найти счастливого человека, снять с него рубашку и надеть на царя, царь выздоровеет.».

4. «Царский сын обрадовался, приказал снять с этого человека рубашку, а ему дать за это денег, сколько он захочет, а рубашку отнести к царю.».

5. «Посланные пришли к счастливому человеку и хотели взять у него рубашку, но счастливый был так беден, что на нём не было и рубашки.».

Ալեքսանդր Թամանյանը ծնվել է 1878 թ․-ի մարտի 4-ին։ Ավարտել է ծննդավայրի դպրոցը: Ծնողները Սաշային դժվարությամբ են մեծացրել, բայց և նկատել են նրա մեջ զարգացող տաղանդն ու արվեստագետի ջիղը։ Դպրոցն ավարտելուց Ալեքսանդրի հայրը դիմել է համայքին՝ օգնություն խնդրելով․ նա որոշել էր ամեն գնով որդուն  ուղարկել լավագույն հաստատություններում կրթություն ստանալու։

Հրանտ Մաթևոսյան

 ԿԱՆԱՉ ԴԱՇՏԸ

Կայծակը չոր ճայթյունով բախվեց ժայռին, մի կողմ շպրտվեց և թաղվեց կանաչ գետնի մեջ։ Ժայռը կարծր էր, կայծակը հազիվ թե կարողացավ գորշ այդ ժայռից պոկել քարի մի երկու (փշուր)։ Ժայռի տակ կանաչ գետինը այդ հովտում ճայթող բոլոր կայծակների գերեզմանոցն էր. գարունների և ամառների բոլոր կայծակները թաղվում էին ժայռի տակ, և մոտիկ կաղնին միշտ, ամեն ճայթյունի վախից սրսփում և, իր մտքում, կաղնիորեն շնորհակալ էր լինում ժայռին այն բանի համար, որ նա՝ ժայռը, հովիտ նետվող բոլոր կայծակները ձգում թաղում է իր տակ և կաղնուն փրկում խանձվելուց։
Քիչ առաջ, երբ կայծակը պտտվում էր հովտի և բլուրների վրա և մտածում էր ճայթել ու դեռ չէր ճայթել, քուռակի մայրը մեղմ խրխինջով կանչեց քուռակին. քուռակի մայրը գիտեր, որ կայծակը ճայթելու է, ճայթյունը վախեցնելու է քուռակին, իսկ քուռակը կարծեց` մայրն իրեն կանչում է կուրծք տալու և ականջ դրեց ինքն իրեն, ականջները շարժեց և ուկնդրել սկսեց ինքն իրեն, թե ինքն արդյոք ուզում է կուրծք ուտել, և այնքան էլ չէր ուզում ուտել, ուզում էր խոտերից ու ծաղիկներից հոտ քաշել և մեկիկ–մեկիկ ճանաչել խոտերը, և հենց այդ ժամանակ ճայթեց կայծակը։ Քուռակը խրտնեց ու վազեց դեպի մայրը, բայց շատ էր վախեցել, մորը չէր տեսնում, ուրիշ կողմ էր փա□չում։ Մայրն ուզեց գնալ դեպի քուռակը, բայց վզի պարանը խանգարեց։ Եվ մայրը քուռակին խրխինջով կանչեց իր մոտ։
Քուռակը մեկ ամսվա քուռակ էր, միամսյա նրա կյանքում դա առա□ին կայծակն էր։ Նա պատսպարվեց մոր լանջի տակ։ Մոր լանջի տակից, ականջները սրած, քուռակը մի քիչ լսեց անձրևի (թմբկահարումը) կաղնու տերևներին, մի քիչ նայեց ժայռին, մասրենու թփին, կաղնուն, աչքերը թարթեց և մոռացավ, որ ինքը վախեցել է կայծակի ճայթյունից, կարծեց` ինքը մոր մոտ էր եկել կուրծք ուտելու։ Գանգուր սև պոչիկը թափահարելով՝ քուռակը մտավ մոր փորի տակ։ Պառավ ձին ոտքը ետ դրեց և թուլացրեց կաթի երակները, որպեսզի իր քուռակը (ազատ) ծծի և կուշտ ծծի։
Դա աստղազարդ քուռակ էր, այսինքն՝ ծածկված էր եղյամի հատիկների նման աստղիկներով։ Ոտքերը բարակ ու երկար էին։ Ետևի աջ ոտքի սրունքը սպիտակ էր։ Ինքը կարծես եղյամոտ էր, ետևի աջ ոտքը՝ ձյունոտ։ Վիզը բարակ ու երկար էր։ Գլուխը փոքր էր, ճակատին կլորիկ սպիտակ կար, աստղածաղկի նման։ Այդ հովտի առվից ջուր խմելու էին գալիս եղնիկներ, ուլեր ու գառներ, նաև՝ այդ ձին, որ շատ քուռակներ էր ունեցել, բայց այս քուռակը այս (կանաչ) դաշտի ամենագեղեցիկ արարածն էր։ Բաշը և պոչը սև էին։ Մենք չգիտեինք, թե ինչպիսին են քուռակի աչքերը, որովհետև նա խրտնում էր, և մենք չէինք կարողանում մոտենալ նրան, բայց ասենք, որ այդ քուռակի աչքերը շատ գեղեցիկ աչքեր էին, քանի որ ձիերի աչքերը գեղեցիկ են լինում, շրջապատն արտացոլվում է ձիերի աչքերում։ Քուռակի աչքերում հիմա արտացոլվում էին կաղնին, ծաղիկները, մասրենին, իր կարմիր մայրը և ամբողջ կանաչ հովիտը։
Նա մի քիչ հիմարիկ էր, բայց հիմարիկ էր փոքրության պատճառով։ Անձրևի կաթիլը գլորվեց մտավ նրա ոտքերի արանքը, և նա խրտնեց ու փախավ մոր մոտից։ Մայրը նրան ետ չկանչեց. անձրևը դա□արել էր, կայծակ այլևս չէր ճայթելու, և հիմա արև էր։

1. Տեքստի երեք բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դուս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
   Փախչել, առաջին, դադարել։
2. Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հոմանիշները:                                                                                             

Կարծր-պինդ

Մայր-ծնող

Ուրիշ-այլ

Ձյունոտ-ձյունաթաթախ

• Ի՞նչ է նշանակում ունկնդրել բառը.
  ա/համաձայնվել
  բ/լսել

գ/տեսնել

դ/խոսել

• Նշված տարբերակներից որո՞ւմ է ճիշտ նշված երկվա երեխա դարձվածքի իմաստը.

ա/ վաղուց ծնված, խելոք
բ/շուտ ծնված, շուտ մեծացած
գ/անչափահաս, դեռ շատ փոքր
դ/իմաստուն

• Տեքստից դո՛ւրս գրիր եզակի թվով գործածված չորս գոյական և կազմի՛ր դրանց հոգնակին:

Ոտք-ոտքեր

Ժայռ-ժայռեր

Քուռակ-քուռակներ

Կուրծք-կրծքեր։

• Դուրս գրի՛ր տեքստի փակագծերում դրված բառերը և դարձրո՛ւ բայեր:

Փշուր-փշրել

Թմբկահարում-թմբկահարել

Ազատ-ազատել

Կանաչ-կանաչել։

• Ո՞րն է տեքստում ընդգծված նախադասության ենթական

ա/ պառավ
բ/ձի
գ/կաթի
դ/երակները

• Լրացրո՛ւ առած-ասացվածքները՝ օգտվելով տրված բառերից:

ա/ Ուրիշի համար փոս փորողը ինքը կընկնի մեջը:
բ/Ինչ որ ցանես, այն կհնձես:
գ/Գայլի անունն է դուրս եկել, աղվեսը աշխարհ քանդում:
դ/Լավ է՝մարդու աչքը դուրս գա, քան անունը:

(աղվեսը, փորողը, աչքը, կհնձես)

• Տեքստից դուրս գրիր մեկ պարզ նախադասություն:

Կայծակը չոր ճայթյունով բախվեց ժայռին։

1. Կետադրի՛ր տրված նախադասությունը:

Քուռակի մայրը գիտեր, որ կայծակը ճայթելու է

1. Նկարագրի՛ր ինչպիսի՞ն էր ժայռը:

Ժայռը կարծր էր, կայծակը հազիվ թե կարողացավ գորշ այդ ժայռից պոկել քարի մի երկու (փշուր)։ Ժայռի տակ կանաչ գետինը այդ հովտում ճայթող բոլոր կայծակների գերեզմանոցն էր։

1. Ինչո՞ւ  էր մտահոգված քուռակի մայրը:

Երբ կայծակը պտտվում էր հովտի և բլուրների վրա և մտածում էր ճայթել ու դեռ չէր ճայթել, քուռակի մայրը մեղմ խրխինջով կանչեց քուռակին. քուռակի մայրը գիտեր, որ կայծակը ճայթելու է։

1. Ե՞րբ քուռակը մոռացավ, որ ինքը վախեցել է կայծակի ճայթյունից:
   Մոր լանջի տակից, ականջները սրած, քուռակը մի քիչ լսեց անձրևի (թմբկահարումը) կաղնու տերևներին, մի քիչ նայեց ժայռին, մասրենու թփին, կաղնուն, աչքերը թարթեց և մոռացավ, որ ինքը վախեցել է կայծակի ճայթյունից, կարծեց` ինքը մոր մոտ էր եկել կուրծք ուտելու։
2. Նկարագրի՛ր քուռակին:

Քուռակը, այսինքն՝ ծածկված էր եղյամի հատիկների նման աստղիկներով։ Ոտքերը բարակ ու երկար էին։ Ետևի աջ ոտքի սրունքը սպիտակ էր։ Ինքը կարծես եղյամոտ էր, ետևի աջ ոտքը՝ ձյունոտ։ Վիզը բարակ ու երկար էր։ Գլուխը փոքր էր, ճակատին կլորիկ սպիտակ կար, աստղածաղկի նման։ Այդ հովտի առվից ջուր խմելու էին գալիս եղնիկներ, ուլեր ու գառներ, նաև՝ այդ ձին, որ շատ քուռակներ էր ունեցել, բայց այս քուռակը այս (կանաչ) դաշտի ամենագեղեցիկ արարածն էր։ Բաշը և պոչը սև էին։

1. Տեքստից ընտրի՛ր քեզ դուր եկած նախադասությունը:

Անձրևի կաթիլը գլորվեց մտավ նրա ոտքերի արանքը, և նա խրտնեց ու փախավ մոր մոտից։

Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բարն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում,
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բույրը վառման,
Ու նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պա՛րն եմ սիրում։

Սիրում եմ մեր երկինքը մուգ, ջրերը ջինջ, լիճը լուսե,
Արևն ամռան ու ձմեռվա վիշապաձայն բուքը վսեմ,
Մթում կորած խրճիթների անհյուրընկալ պատերը սև,
Ու հնամյա քաղաքների հազարամյա քա՛րն եմ սիրում։

Ո՛ւր էլ լինեմ — չե՛մ մոռանա ես ողբաձայն երգերը մեր,
Չե՜մ մոռանա աղոթք դարձած երկաթագիր գրքերը մեր,
Ինչքան էլ սո՜ւր սիրտս խոցեն արյունաքամ վերքերը մեր —
Էլի՛ ես որբ ու արնավառ իմ Հայաստան — յա՛րն եմ սիրում։

Իմ կարոտած սրտի համար ո՛չ մի ուրիշ հեքիաթ չկա․
Նարեկացու, Քուչակի պես լուսապսակ ճակատ չկա․
Աշխա՛րհ անցի՛ր, Արարատի նման ճերմակ գագաթ չկա․
Ինչպես անհաս փառքի ճամփա՝ ես իմ Մասիս սա՛րն եմ սիրում։

1. Հնարագիտություն, թագավոր, կտավ, հարցմունք, կախարդական, անմահական, գլուխ, արհեստասեր բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր, որոշի՛ր կազմությունը (պարզ, բարդ, ածանցավոր, բարդ ածանցավոր): Հնարագիտություն-հնար+ա+գիտություն-(բարդ) Թագավոր-թագ+ավոր-(ածանցավոր) Կտավ-կտավ-(պարզ) Հարցմունք-հարց+մունք-(ածանցավոր) Կախարդական-կախարդ-ական-(ածանցավոր) Անմահական-ան+մահ+ական-(բարդ ածանցավոր) Գլուխ-գլուխ-(պարզ) Արհեստասեր-արհեստ+ա+սեր-(բարդ)
2. Պատմվածքից դո՛ւրս գրիր 5  անձ ցույց տվող, 5 իր ցույց տվող գոյականներ: Պատմվածքից փորձիր գտնել և դուրս գրել հատուկ գոյականը: Անձ ցույց տվող բառեր՝ Թագավոր, ջուլհակ, մարդ, դերվիշ, գիտնական։ Իր ցույց տվող բառեր՝ Գլուխ, ձեռք, թալիսման, ձու, օրորոց։ Իմ կարծիքով հատուկ գոյականը դա Շահ-աբասը և սպահանն է։
3. Բնութագրի՛ր դերվիշին, ջուլհակին: Ջուլհակը շատ աշխատասեր, խելացի, բարի, հնարամիտ և համեստ էր, քանի որ նա միանգամից անում էր երեք գործ։ Դերվիշը խելագար էր, քանի որ նա մտածում էր, որ ամբողջ երկիրը իրենն է։ Նաև, որ նա ոչմեկի հետ չէր խոսում և մարդկանց վախի մեջ էր կցում։
4. Ի՞նչ սովորեցրեց  քեզ պատմվածքը:  Բանավոր ներկայացրո՛ւ: Ինձ այս պատմվածքը սովորեցրեց, որ պետք է լինել հոգատար, բարի, աշխատասեր և հնարամիտ։ Նաև սովորեցի, որ պետք է գնահատել և օգնել բոլորին։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է կենսոլորտը, ի՞նչ ոլորտներ է ընդգրկում: Կենսոլորտը Երկրի այն տարածքն է, որը ներառում է բոլոր կենդանի օրգանիզմները և նրանց միջավայրը, որտեղ նրանք գոյություն ունեն: Սա բարդ համակարգ է, որտեղ կենդանի օրգանիզմները փոխազդում են միմյանց և անշունչ միջավայրի հետ: Կենսոլորտը ծածկում է մոլորակի բոլոր էկոհամակարգերը, որտեղ գոյություն ունի կյանք:
2. Որո՞նք են կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները: Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: 
3. Թվարկեք կենդանի օրգանիզմների թագավորությունները: Ո՞ր թա­գավորությունում է դասվում մարդը: Կենդանի օրիգանիզմներ թագավորությթւններն են՝ բույսերը, կենդանիները, մանրէները և սնկերը։ Մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։
4. Տարբեր նյութերի հետ կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցության ի՞նչ օրինակներ գիտեք: Ես գիտեմ կենդանի օրգանիզմները թթվածնի, ներշնչում և ածխաթթու գազի արտաշնչումը, փայտից կահույքը պատրաստում և այլն։
5. Կենսոլորտում ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնում կենդանի օրգանիզմները: Կենդանի օրգանիզմները կենսոլորտում իրականացնում են նյութերի շրջապտույտը։
6. Ուշադիր դիտարկեք տեղանքը, շրջակա միջավայրը: Ի՞նչ գիտեք այդ միջավայրի պայմանների մասին: Թվարկեք և նկարագրեք շրջապատի կենդանի օրգանիզմները, բույսերը և կենդանիները: Ի՞նչ գիտեք այդ օրգանիզմների մասին:
7. Բնապահպանական ի՞նչ խնդիրներ գիտեք: Ես գիտեմ շրջակա միջավայրի աղտոտում, Էկոհամակարգի ճկունությունը և թափոնների կառավարումը։